Người Công Giáo Có Thể Tin Vào Thuyết Tiến Hóa Chăng?

Photo: Shutterstock

Can Catholics Believe in Evolution?

(Bài giải đáp thắc mắc của Đức Giám Mục Daniel Mueggenborg đăng trong báo Northwest Catholics tháng 11, 2017

 

HỎI: Con thấy có một cuộc thăm dò ý kiến cho biết 57% những người theo hệ phái Kitô Giáo Phúc Âm (Evangelical Christians) bác bỏ thuyết tiến hoá nên con thắc mắc: Giáo Hội Công Giáo dạy thế nào về thuyết này? Người Công Giáo có thể tin vào thuyết tiến hoá chăng?

 

ĐÁP: Đây là một câu hỏi tôi vẫn mong được trả lời! Có thể ông đã biết, tôi học ngành các khoa học tự nhiên khi ở đại học, và tôi có một văn bằng cử nhân về địa chất, nên tôi rất thích thú được bàn về thuyết tiến hoá theo quan điểm thần học cũng như khoa học.

 

Mới đây Đức Giáo Hoàng Phanxicô nói: “Sự tiến hoá của thiên nhiên không trái ngược với khái niệm về Sáng Tạo Vũ Trụ bởi vì trước khi nói đến tiến hoá phải giả thiết rằng có những vật thể được tạo dựng, có khả năng biến hoá.” Điều nổi bật nhất về lời tuyên bố của đức giáo hoàng là hoàn toàn không có gì lạ lùng về sự tiến hoá cả. Đúng vậy.

 

Tuyên bố của Đức Giáo Hoàng Phanxicô chỉ là để tiếp nối những nhận xét của những đức giáo hoàng trước, nói rằng không có sự tương phản nội tại  giữa quá trình tiến hoá và giáo huấn của Giáo Hội Công Giáo. Năm 1966 Thánh Gioan-Phaolô II gọi thuyết tiến hóa của Darwin là một cái gì “hơn một giả thuyết”. Trước khi được bầu làm Giáo Hoàng Bênêđictô XVI, Hồng Y Joseph Ratzinger đã nhận xét vào năm 2002 rằng những nghiên cứu trong lãnh vực khoa học vật lý và sinh học cho thấy có nhiều bằng chứng hợp lại để bênh vực cho thuyết tiến hoá và giải thích sự phát triển và biến hóa của các sinh vật trên trái đất.” Trong thư luân lưu Humani Generis năm 1950 Đức Giáo Hoàng Pio XII đã viết, “Giáo Hội không cấm … tìm tòi và thảo luận … xảy ra liên quan đến thuyết tiến hoá ngõ hầu tìm hiểu nguồn gốc cơ thể con người xuất phát từ sinh chất đã có từ trước.”

 

Nếu có nhiều vị giáo hoàng đã nói quá trình tiến hóa không nhất thiết tương phản với học thuyết đạo Kitô, thì ta có thể đặt câu hỏi cuộc tranh luận chung quy lại là gì. Trước khi đi tới điểm này tôi muốn nhấn mạnh rằng Giáo Hội Công Giáo chưa bao giờ phủ nhận hay khẳng định thuỳết tiến hóa là đúng hay sai. Nhưng giáo hội chỉ nói rằng lý thuyết này không tương phản với đức tin Công Giáo. Đó là một sự phân biệt quan trọng  cần phải nhớ.

 

Ta hãy trở lại với cuộc tranh luận và tìm hiểu lý do của nó. Lý do chính của cuộc bàn cãi liên quan đến từ tiến hoá có ý nghĩa gì và có ý chỉ cái gì. Ta cần phải hiểu sự khác biệt giữa tiến hóa hiểu như là một nguyên tắc biến chuyển tự trị và tiến hoá hiểu như là một quá trình diễn biến theo sự hướng dẫn của Thiên Chúa. Ta cũng cần phải hiểu cái gì có thể phát sinh trong quá trình tiến hóa và cái gì không thể phát sinh như vậy. Sau hết ta cần phải hiểu sự phát triển văn hóa và luân lý của con người lại có ảnh hưởng đến chính sự tiến hóa.

 

Có một số người tin rằng tiến hóa là một nguyên tắc tự nhiên mà có và các sinh vật xuất hiện một cách tình cờ tuỳ theo sự may rủi và hoàn cảnh. Quan điểm này cho rằng quá trình tiến hóa là một loại quá trình tự trị tự nhiên xảy ra để sản sinh ra những thể loại sinh vật mà ta thấy ngày nay. Sự hiểu biết như vậy về tiến hóa như là một nguyên tắc biến chuyển tự trị là một quan điểm vô thần từ căn bản và không phù hợp với đức tin Công Giáo tin rằng Thiên Chúa là đấng tạo hóa.

 

Tuy nhiên có một quan điểm khác xem sự tiến hóa như một quá trình nhờ đó mà quyền năng sáng tạo của Chúa được biểu lộ. Theo quan điểm này Chúa luôn luôn là tác nhân chính trong trật tự sáng tạo và tiến hóa là quá trình cho thấy Chúa đã hành động như thế nào. Chính quan điểm này về tiến hóa là điều phù hợp với học thuyết Kitô giáo bởi vì nó khẳng định quyền năng sáng tạo nguyên thủy của Chúa.

 

Cũng cần ghi nhận rằng con người khác với những tạo vật khác vì chúng ta có linh hồn bất tử. Linh hồn có bản tính thiêng liêng và không phải là một thành phần của quá trình tiến hoá. Nói cho đúng, linh hồn là một món quà Chúa cho để nâng cao con người lên một địa vị cao hơn và cho con người khả năng sống trong liên hệ mật thiết với đấng Tạo Hoá bây giờ và mãi mãi. Mặc dù tiến hoá có thể giải thích quá trình hình thành thể xác vật chất mà ta đã nhận được, nó không thể cắt nghĩa hay giải thích tại sao ta có được linh hồn bất tử.

 

Câu hỏi về tiến hóa cũng nêu lên một vấn đề lớn hơn liên quan đến liên hệ giữa Giáo Hội Công Giáo và khoa học nói chung. Có những người lầm tưởng rằng về một phương diện nào đó, Giáo Hội Công Giáo là giáo hội phản khoa học. Nghĩ như vậy quả là quá xa sự thực. Như Thánh Giáo Hoàng Gioan-Phaolô II đã nói trong thư luân lưu Fides et Ratio năm 1998, “Không bao giờ có sự tách biệt thực sự giữa đức tin và lý trí, vì Thiên Chúa, đấng đã mạc khải những điều huyền nhiệm và ban cho ta món quà đức tin cũng là Thiên Chúa đã đặt ánh sáng lý trí vào trong tâm hồn người ta.”

Vũ Vượng dịch